Endoprotezoplastyka stawu kolanowego

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego to jedna z najczęściej wykonywanych operacji ortopedycznych na świecie, podczas której zniszczone powierzchnie stawu kolanowego zastępowane są implantami, dzięki którym możemy przywrócić bezbolesną ruchomość stawu. 

Protezoplastyka to najskuteczniejsza metoda leczenia leczenia pacjentów z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego. 

Staw kolanowy to największy staw w naszym organizmie. Utrzymuje ciężar naszego ciała, stabilizuje postawę i przenosi bardzo duże obciążenia zarówno w trakcie codziennych aktywności jak i podczas uprawiania sportu. 

Uszkodzenie struktur wewnątrz kolana, takich jak łąkotki, więzadła krzyżowe lub uszkodzenie chrząstki prowadzi do rozwoju choroby zwyrodnieniowej.

Zabieg ten przynosi znaczącą ulgę pacjentom cierpiącym na przewlekły ból oraz ograniczoną ruchomość spowodowaną chorobami zwyrodnieniowymi, reumatoidalnym zapaleniem stawów, urazami, czy innymi schorzeniami stawu kolanowego tłumaczy dr n. med. Jan Szneider – specjalista w dziedzinie ortopedii i traumatologii narządku ruchu specjalizujący się w endoprotezoplastyce stawu biodrowego i kolanowego.  

Kiedy do lekarza ? 

Pierwszym krokiem przy podejmowaniu decyzji o endoprotezoplastyce stawu kolanowego jest spotkanie z chirurgiem ortopedą. Lekarz po zebraniu wywiadu, zbadaniu Pacjenta i ocenie badań obrazowych oceni stopień choroby zwyrodnieniowej i jeśli to konieczne - zakwalifikuje do całkowitej alloplastyki stawu kolanowego. 

Nawet jeśli ból jest znaczny, a zdjęcia rentgenowskie wykazują zaawansowane zmiany stawu, pierwsza linia leczenia prawie zawsze jest nieoperacyjna. Obejmuje to, jeśli to możliwe - utratę wagi, rehabilitację z fizjoterapeutą, wykonywanie ćwiczeń w warunkach domowych, przyjmowanie leków, a czasem iniekcji do stawu kolanowego. Jeśli pomimo zastosowania tych środków objawy nie ustępują, oznacza to, że warto rozważyć leczenie operacyjne. 

Jakie są zalety endoprotezoplastyki stawu kolanowego ?

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego oferuje wiele korzyści dla pacjentów cierpiących na zaawansowaną chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego lub po urazach. Główne zalety tego zabiegu:

    1.    Redukcja lub eliminacja bólu – dla większości pacjentów największą zaletą jest znaczące zmniejszenie lub całkowite wyeliminowanie bólu, który był obecny przed operacją. Jest to najczęstszy powód, dla którego pacjenci decydują się na endoprotezoplastykę. Ból na początku najczęściej występuje podczas kucania czy schodzenia po schodach. Po operacji większość pacjentów odczuwa znaczącą ulgę lub całkowite ustąpienie bólu, co pozwala im wrócić do normalnych aktywności bez ograniczeń. Zmniejszenie lub całkowite ustąpienie bólu wpływa również na poprawę snu oraz ogólne samopoczucie.

    2.    Poprawa ruchomości stawu – po operacji pacjenci odzyskują zakres ruchu w stawie kolanowym, co pozwala na komfortowe wykonywanie codziennych czynności. Odzyskanie zakresu ruchu jest zależne od rehabilitacji pooperacyjnej. 

    3.    Poprawa jakości życia – redukcja bólu i poprawa ruchomości przekładają się na ogólną poprawę komfortu życia. Pacjenci mogą wrócić do aktywności, które wcześniej były ograniczone. Długotrwały ból i ograniczenia ruchowe mają negatywny wpływ na jakość życia, prowadząc często do izolacji społecznej, depresji, a nawet utraty pracy. Dzięki endoprotezoplastyce pacjenci mogą wrócić do pełnej aktywności społecznej i zawodowej, ciesząc się życiem bez bólu i dyskomfortu. Odzyskanie zdolności do uczestniczenia w ulubionych zajęciach, takich jak spacery, jazda na rowerze, czy nawet taniec, ma ogromny wpływ na poprawę samopoczucia i ogólnego zdrowia.

    4.    Zwiększona mobilność i niezależność – pacjenci mogą poruszać się bardziej swobodnie, bez konieczności korzystania z pomocy (np. laski lub balkonika), co przyczynia się do większej niezależności. Możliwość poruszania się bez bólu i ograniczeń jest kluczowa dla zachowania samodzielności, niezależności i aktywności fizycznej.

    5.    Poprawa postawy i chodu – eliminacja bólu oraz przywrócenie funkcji stawu kolanowego pomaga pacjentom w poprawie postawy i sposobu chodzenia, co pozytywnie wpływa na cały układ mięśniowo-szkieletowy.

    6.    Długotrwałe efekty – nowoczesne endoprotezy są trwałe i zazwyczaj wystarczają na 15–20 lat, a w wielu przypadkach nawet dłużej. Oznacza to długotrwałą poprawę funkcji stawu kolanowego bez konieczności reoperacji.

    7.    Skuteczność w przypadkach zaawansowanej choroby – gdy inne metody leczenia, takie jak leki, fizjoterapia czy zastrzyki, zawodzą, endoprotezoplastyka może być najbardziej efektywnym sposobem leczenia zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych. Przewlekłe uszkodzenia stawu kolanowego, które nie są odpowiednio leczone, mogą prowadzić do dalszych komplikacji, takich jak deformacje stawu, osłabienie mięśni, a nawet zmiany w biomechanice chodu, co z kolei obciąża inne stawy i kręgosłup i prowadzi do ich uszkodzeń. Endoprotezoplastyka pomaga zapobiec tym powikłaniom, poprawiając ogólną stabilność i funkcjonalność całego układu ruchu.

    8.    Poprawa psychicznego i emocjonalnego samopoczucia – brak ciągłego bólu i lepsza funkcja stawu przyczyniają się do poprawy ogólnego samopoczucia, zarówno fizycznego, jak i psychicznego.

9.         Krótki czas rekonwalescencji po zabiegu: Dzięki nowoczesnym technikom chirurgicznym oraz zaawansowanej rehabilitacji, czas potrzebny na powrót do pełnej sprawności po endoprotezoplastyce jest coraz krótszy. Wielu pacjentów jest w stanie samodzielnie chodzić już kilka dni po operacji, a pełna aktywność jest możliwa w ciągu kilku miesięcy (najczęściej 3 do 5 miesięcy). Nowoczesna endoprotezoplastyka oraz wdrożenie prawidłowej rehabilitacji umożliwia szybki powrót do normalnego życia.

10. Możliwość powrotu do aktywności: Wiele osób, które przed operacją zmagały się z bólem i ograniczeniami ruchowymi, może po zabiegu powrócić do ulubionych aktywności fizycznych. Regularne ćwiczenia fizyczne są kluczowe dla utrzymania zdrowia, a endoprotezoplastyka daje pacjentom możliwość uczestniczenia w nich bez bólu. Zalecane są ćwiczenia, które nie obciążają mocno stawów kolanowych.

Wszystkie wymienione korzyści sprawiają, że endoprotezoplastyka stawu kolanowego jest skutecznym rozwiązaniem dla osób z zaawansowanymi problemami stawu. Zabieg umożliwia pacjentom powrót do pełni życia, co jest głównym celem nowoczesnej medycyny ortopedycznej – tłumaczy dr n. med. Jan Szneider – specjalista w Dziedzinie Ortopedii i Traumatologii.

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego to skuteczna metoda, która pozwala pacjentom na znaczne złagodzenie objawów i przywrócenie lepszej jakości życia.

Z czego składa się endoproteza stawu kolanowego ? 

Endoproteza składa się przeważnie z 3 elementów:

• Element udowy, wykonany najczęściej ze stopu metali: kobaltu, chromu i tytanu, 
• Element piszczelowy, wykonany z podobnych materiałów jak część udowa,
• Wkładka polietylenowa - to element z bardzo trwałego tworzywa sztucznego, który pełni funkcję amortyzującą i umożliwia płynny ruch pomiędzy elementami. 

Elementy endoprotezy są biokompatybilne, to oznacza że ich skład nie powinien powodować reakcji organizmu na implant, ale jeśli podejrzewasz u siebie uczulenie na metale, to koniecznie zgłoś to lekarzowi prowadzącemu przed operacją. 

Implanty wszczepiane do stawu kolanowego nie reagują w polu magnetycznym, więc możliwe jest wykonanie rezonansu magnetycznego po endoprotezoplastyce. 

Czy istnieją jakieś poważne ryzyka?

Większość operacji przebiega bez komplikacji. Najczęściej występującymi powikłaniami po endoprotezoplastyce jest aseptyczne obluzowanie implantów, infekcja okołoprotezowa oraz ból. W okresie pooperacyjnym może pojawić się również zakrzepica żył głębokich. [1]

Aby uniknąć powikłań przed operacją pacjent zawsze otrzymuje profilaktycznie antybiotyk, a także leki rozrzedzające krew. Na sali operacyjnej podejmuje się specjalne środki ostrożności, aby zmniejszyć ryzyko infekcji. 

Bezpośrednio po leczeniu operacyjnym w trakcie rehabilitacji chory jest instruowany i informowany o zaleceniach, które zapobiegają powikłaniom. W okresie pooperacyjnym może wystąpić zatorowość płucna, zator tłuszczowy, choroba zakrzepowo – zatorowa żył kończyn dolnych. Poważne powikłania takie jak infekcja okołoprotezowa występuje u mniej niż 2% pacjentów. 

Czy na długo wystarczy endoproteza ? 

Powszechną odpowiedzią na to pytanie jest to, że całkowita wymiana stawu kolanowego wystarczy na 20-25 lat. Bardziej dokładny sposób myślenia o długowieczności świadczy roczny wskaźnik awaryjności. Większość aktualnych danych sugeruje, że zarówno endoprotezoplastyka stawu biodrowego, jak i kolanowego mają roczny wskaźnik awaryjności pomiędzy 0,5-1,0%. Oznacza to, że jeśli dzisiaj wymienisz staw, to masz 90-95% szans, że Twój staw będzie prawidłowo działał przez 10 lat i 80-85%, że będzie dobrze służył przez 20-25 lat [2] Z roku na rok udoskonalane są biomateriały, z których wykonywana jest endoproteza, dlatego wyniki przeżywalności implantów ciągle się poprawiają. 

•  Kiedy rozważyć endoprotezoplastykę?

Leczenie operacyjne powinni rozważyć pacjenci z przewlekłym bólem stawu kolanowego, który nie ustępuje mimo zastosowania różnych metod leczenia zachowawczego, takich jak: leki przeciwbólowe, fizjoterapia, zmiana w stylu życia (w tym zmniejszenie masy ciała) czy zastosowanie iniekcji dostawowych z kwasu hialuronowego lub osocza bogatopłytkowego (PRP). 

Znaczące utrudnienie w wykonywaniu podstawowych czynności, takich jak chodzenie, wstawanie z łóżka, czy nawet ból podczas siedzenia powinien skłonić do wizyty w poradni ortopedycznej i wykonanie RTG stawów kolanowych. Decyzja o konieczności endoprotezoplastyki podejmowana jest przez lekarza wspólnie z pacjentem po zbadaniu chorego oraz ocenie badań obrazowych. 

•  Opis procedury chirurgicznej:

Przyjęcie do oddziału szpitalnego odbywa się dzień przed operacją. W trakcie przygotowań pobrana zostaje krew na niezbędne badania laboratoryjne, wykonuje się EKG oraz RTG kończyn dolnych. Konieczne są niezbędne konsultacje lekarskie, w tym anestezjologiczna dotycząca kwalifikacji do znieczulenia w trakcie operacji. 

Endoprotezoplastyka trwa zazwyczaj do 2 godzin i przeprowadzana jest w znieczuleniu podpajęczynówkowym (najczęściej) lub ogólnym. Bezpośrednio przed leczeniem operacyjnym chory otrzymuje antybiotyk (jako profilaktyka przeciw zakażeniom) i heparynę drobnocząsteczkową (jako profilaktykę żylnej choroby zakrzepowo – zatorowej), którą należy utrzymać przez min 35 dni po zabiegu. 

Endoprotezoplastykę stawu kolanowego możemy podzielić wg rodzaju na: 

• cementowaną  - gdy elementy endoprotezy łączą się z kością za pomocą cementu, 
• bezcementową - elementy protezy pokryte są powierzchnią, którą przerasta kość. 

oraz wg typu na: 

• częściową – gdy wymianie podlega uszkodzona powierzchnia przyśrodkowa lub boczna stawu kolanowego, 
• całkowitą – gdy wymianie podlega przedział przyśrodkowy oraz boczny stawu. Endoprotezoplastyka całkowita jest najczęściej wykonywaną operacją w Polsce w idiopatycznej chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego. 

O rodzaju endoprotezoplastyki, jej typie, dostępie operacyjnym oraz zastosowanym implancie decyduje lekarz operator i wybiera dla chorego najlepszą dla niego możliwą opcję.  

Po leczeniu operacyjnym chory już następnego dnia jest usprawniany, a do domu wypisywany najczęściej w 3-5 dobie po leczeniu operacyjnym, jeśli porusza się samodzielnie przy pomocy kul łokciowych. W trakcie usprawniania otrzymuje ważne wskazówki jak funkcjonować w okresie pooperacyjnym. 

•  Długoterminowe efekty i jakość życia po endoprotezoplastyce

Po leczeniu operacyjnym pacjent może oczekiwać znacznego zmniejszenia dolegliwości bólowych, a nawet ich całkowitego ustąpienia w okresie 2-3 miesięcy od operacji. Większość pacjentów nie będzie miało problemów z operowanym stawem kolanowym przez około 25 lat. W procesie powrotu do normalnego funkcjonowania bardzo ważny jest proces rehabilitacji i wzmacniania struktur mięśniowych operowanej kończyny dolnej. 

• Podsumowanie 
   

Decyzja o poddaniu się endoprotezoplastyce stawu kolanowego to poważny krok, który może znacząco poprawić jakość życia. Warto jednak pamiętać, że każda operacja wiąże się z pewnym ryzykiem i wymaga odpowiedniego przygotowania oraz zrozumienia procesu leczenia. Dlatego przed podjęciem decyzji o zabiegu, kluczowe jest skonsultowanie się z doświadczonym ortopedą, który oceni stan Twojego zdrowia, przedstawi możliwe opcje leczenia oraz odpowie na wszelkie pytania i wątpliwości. Z decyzją o konsultacji nie należy zwlekać, ponieważ wykonanie leczenia operacyjnego w odpowiednim czasie pomoże zwiększyć szansę na dobry wynik po operacji i brak bólu. 

Jeśli zmagasz się z przewlekłym bólem stawu, który ogranicza Twoją ruchomość i obniża jakość życia, nie czekaj, aż dolegliwości się nasilą. Wczesne zdiagnozowanie problemu i omówienie możliwych rozwiązań z ortopedą może pomóc uniknąć dalszych komplikacji i przywrócić Ci pełną sprawność. Endoprotezoplastyka to sprawdzony i skuteczny sposób na poprawę zdrowia i jakości życia.

Zachęcam do umówienia się na wizytę konsultacyjną w celu omówienia możliwości leczenia i zaplanowania najlepszego dla Ciebie podejścia. Specjalista odpowie na wszystkie pytania, przeprowadzi dokładne badania i pomoże podjąć decyzję, która będzie odpowiednia dla Twojego zdrowia i komfortu życia. 

Jeśli masz jakiekolwiek pytania lub obawy dotyczące endoprotezoplastyki, skonsultuj się z lekarzem ortopedą – to pierwszy krok w drodze do lepszego samopoczucia i odzyskania pełni zdrowia, tłumaczy dr n. med. Jan Szneider – specjalista w dziedzinie ortopedii i traumatologii na co dzień zajmujący się endoprotezoplastyką stawu biodrowego oraz kolanowego w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym im. Prof. A. Grucy w Otwocku. 

[1] Revision Surgery After Total Joint Arthroplasty: A Complication-Based Analysis Using Worldwide Arthroplasty Registers. Sadoghi, Patrick et al.

The Journal of Arthroplasty, Volume 28, Issue 8, 1329 - 1332

[2]Evans JT, Walker RW, Evans JP, Blom AW, Sayers A, Whitehouse MR. How long does a knee replacement last? A systematic review and meta-analysis of case series and national registry reports with more than 15 years of follow-up. Lancet. 2019 Feb 16;393(10172):655-663. doi: 10.1016/S0140-6736(18)32531-5. Epub 2019 Feb 14. Erratum in: Lancet. 2019 Mar 2;393(10174):876. doi: 10.1016/S0140-6736(19)30415-5. PMID: 30782341; PMCID: PMC6381229.